Um Suðurland

Þéttbýli

Sveitarfélög á Suðurlandi eru 15 talsins og þéttbýlin 20. Lang flest þéttbýlin hafa myndast í kringum þjónustu einhverskonar, sjávarútveg, verslun eða skólaeiningar.

Friðlýst svæði

Friðlýst svæði á Suðurlandi eru 26 talsins. Friðlýsing byggir á lögum um náttúruvernd. Svæði sem hljóta friðlýsingu búa yfir slíkri sérstöðu að þurfa þykir að vernda þau til framtíðar. Sérstaðan getur meðal annars falist í fegurð svæðis, dýralífi, plöntulífi, fræðslu og menningargildi svæðisins eða náttúrufyrirbærum sem eru einstök á lands- eða heimsvísu. Mismunandi reglur gilda á svæðum eftir því hversu mikil vernd er talin nauðsynleg til að varðveita sérstöðu þess. Friðlýsing skapar vettvang þar sem fólk getur notið útiveru í lítt snortinni náttúru, einnig kemur friðlýsing á skipulagi sem tryggir vernd náttúrunnar á til lengri tíma. (Umhverfisstofnun, 2022)

Staðir á Landsáætlun

Landsáætlun um uppbyggingu innviða er stefnumarkandi áætlun til 12 ára um uppbyggingu innviða á ferðamannastöðum, leiðum og svæðum í eigu ríkisins. Í henni eru sett fram markmið um stýringu og sjálfbæra þróun, vernd náttúru og menningarsögulegra minja, öryggismál, skipulag og hönnun og ferðaleiðir. Alþingi samþykkti áætlunina sem þingsályktun í júní 2018. Samhliða áætluninni gildir þriggja ára verkefnaáætlun þar sem settar eru fram tillögur að verkefnum á ferðamannastöðum auk eflingar landvörslu (Stjórnarráð Íslands, e.d.).

Varða - merkisstaðir Íslands

Á vormánuðum 2021 kynnti atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið nýtt verkefni Varða – merkisstaðir Íslands. Þeir staðir sem hjóta merkið Varða eru fyrirmyndarstaðir á Íslandi þar sem farið er í heildstæða nálgun á áfangastaðastjórnun. (Stjórnarráð Íslands, á.á.) Verkefni þetta er góð viðbót við þá uppbyggingu sem á sér stað hjá ríki, sveitarfélögum og öðrum sem vinna að uppbyggingu áfangastaða. Í fyrsta áfanga þessa verkefnis eru fjórir staðir á lista, eru þeir allir staðsettir á Suðurlandi og allir í eigu ríkisins. Í júní 2022 voru Þingvellir formlega viðurkenndir sem fyrsta Varðan á Íslandi. Með Vörðu skuldbindur umsjónaraðili áfangastaðar sig til að vera til fyrirmyndar við stjórnun og umsjón hans og að við áframhaldandi þróun sé sífellt unnið að sjálfbærni á öllum sviðum.

Þjóðgarðar, jarðvangar og UNESCO svæði

Á Suðurlandi eru tveir þjóðgarðar, Þjóðgarðurinn á Þingvöllum og Vatnajökulsþjóðgarður og einn jarðvangur, Katla jarðvangur. Báðir þjóðgarðarnir sem og jarðvangurinn eru með UNESCO vottun. Þá má nefna að Surtsey er einnig á heimsminjaskrá UNESCO.

Fjöll

Ótal fjöll eru á Suðurlandi en þar má nefna bæði virk og óvirk eldfjöll, fjöll undir jökli og stakstæð fjöll. Hér eru þekktari fjöll Suðurlands upptalin, listinn er ekki tæmandi heldur gerður til að sýna dæmi um fjölbreytileika á Suðurlandi.

Fossar

Eitt af einkennum Suðurlands eru fossar. Marga þekktustu fossa landsins má finna á Suðurlandi. Hér eru nokkrir af helstu fossum Suðurlands nefndir. Listinn er ekki tæmandi heldur gerður til að sýna dæmi um fjölbreytileika á Suðurlandi. Miðað er við að staðir á listanum búi yfir ágætu aðgengi. Staðir sem ekki hafa viðeigandi aðstöðu til að taka á móti fjölda ferðamanna koma ekki fram á þessum lista.

Gljúfur og ár

Mörg þekktustu gljúfur landsins má finna á Suðurlandi. Hér eru helstu gljúfur og ár Suðurlands, listinn er ekki tæmandi heldur gerður til að sýna dæmi um fjölbreytileika á Suðurlandi. Miðað er við að staðir á listanum búi yfir ágætu aðgengi. Staðir sem ekki hafa viðeigandi aðstöðu til að taka á móti fjölda ferðamanna koma ekki fram á þessum lista.

Jöklar og lón

Jöklar og jökullón eru eitt af lykileinkennum Suðurlands. Eitt einkunnarorða Suðurlands er hreinleiki sem kallast á við jöklana. Hér eru helstu jöklar og jökullón Suðurlands listað upp, listinn er ekki tæmandi heldur gerður til að sýna dæmi um fjölbreytileika á Suðurlandi.

Eldvirkni

Stór hluti af gosbelti landsins liggur um Suðurland og því eru leifar af eldvirkni fyrri alda vel sýnilegar innan landshlutans. Þekktustu eldstöðvar landsins má finna á Suðurlandi: Grímsvötn, Heklu, Kötlu og Vestmannaeyjar svo að dæmi séu nefnd. Á svæði Kötlu jarðvangs og Vestmannaeyja endurspeglar einkunnarorð svæðisins, kraftur, fjölmargar eldstöðvar sem staðsettar eru á svæðinu. Hér eru helstu staðir sem hafa myndast vegna eldvirkni eða eru virkar eldstöðvar. Listinn er ekki tæmandi heldur gerður til að sýna dæmi um fjölbreytileika á Suðurlandi.

Fjörur og sandar

Suðurströndin er ein vinsælasta ferðaleið landsins og þræðir margar af perlum Suðurlands. Fjölbreytileiki fjara og sanda á Suðurlandi er mikill, sem dæmi má nefna sandfjörur, hraunfjörur og sanda undan jöklum sem gefa kost á mismunandi upplifun gesta. Margar af þekktustu fjörum og söndum landsins má finna á Suðurlandi. Hér eru helstu fjörur og sandar Suðurlands, listinn er ekki tæmandi heldur gerður til að sýna dæmi um fjölbreytileika á Suðurlandi.

Jarðhitasvæði

Geysir, þekktasti hver heims, er staðsettur á Suðurlandi. Hverasvæði með aðgengi fyrir almenning má heslt finna á Gullna hrings svæðinu. Hér eru helstu hverasvæði Suðurlands upp talin en auk þessara svæða má finna ýmis minni eða óaðgengilegri hverasvæði. Listinn er því ekki tæmandi heldur gerður til að sýna dæmi um fjölbreytileika á Suðurlandi.

Gönguleiðir

Margar lengri og styttri gönguleiðir má finna á Suðurlandi, hvort sem um er að ræða gamlar þjóðleiðir eða nýrri leiðir. Margar af elstu vinsælustu gönguleiðum á landinu má finna á Suðurlandi en einnig er verið að vinna að nýjum leiðum. Hér eru helstu lengri gönguleiðir Suðurlands. Listinn er ekki tæmandi heldur gerður til að sýna dæmi um fjölbreytileika á Suðurlandi.

Skógar

Skógar á Suðurlandi fara vaxandi og eru orðnir góð viðbót til útivistar og sem áningarstaðir. Hér eru helstu skógar taldir upp, listinn er alls ekki tæmandi heldur gerður til að sýna dæmi um fjölbreytileika á Suðurlandi.

Mannvirki

Ýmiskonar mannvirki má telja til áfangastaða á Suðurlandi og flest þeirra hafa skírskotun í sögu þjóðarinnar. Rútshellir undir Eyjafjöllum er dæmi um afar gamalt mannvirki en Flugvélarflakið á Sólheimasandi er aftur á móti dæmi um nýlegri leifar sem ferðamenn heimsækja. Hér eru ýmis áhugaverð mannvirki talin upp. Listinn er ekki tæmandi heldur gerður til að sýna dæmi um fjölbreytileika á Suðurlandi. Miðað er við að staðir á listanum búi yfir ágætu aðgengi. Staðir sem ekki hafa viðeigandi aðstöðu til að taka á móti fjölda ferðamanna koma ekki fram á þessum lista.

Hálendisperlur

Perlur landshlutans eru ekki eingöngu á láglendinu því fjölmargar leiðir liggja af Suðurlandi inn á hálendið. Þar má helst nefna leiðir inn á Kjöl og Sprengisand, Fjallabaksleiðir Nyrðri og Syðri og leiðir inn í Lakagíga og Lónsöræfi. Suðurlandið er ríkt af hálendisperlum og að öðrum ólöstuðum þá eru hér nokkur dæmi:

Söfn og sýningar

Fjölmörg söfn og sýningar má finna á Suðurlandi. Hér eru talin upp þau helstu en listinn er ekki tæmandi heldur hugsaður til að sýna fjölbreytileika safna og sýninga á Suðurlandi.

...

Staðir sem ekki eru nýttir í markaðssetningu

Á Suðurlandi eru nokkrir þekktir staðir sem er ekki æskilegt, t.d. vegna aðstæðna eða aðgengis, að séu nýttir í markaðslegum tilgangi til að kynna
áfangastaðinn Suðurland. Þessir staðir eiga það sameiginlegt að vera vel þekktir á samfélagsmiðlum og af afspurn. Á sumum þeirra hefur einhver uppbygging
átt sér stað en á einhverjum engin uppbygging. Ýmsar ástæður geta verið fyrir því að ekki sé búið að gera aðgengi að þessum stöðum þannig að þeir anni
auknum gestafjölda. Þar má t.d. nefna sértækar staðbundnar aðstæður, að staðurinn sé nýlega uppgötvaður sem ferðamannastaður, land er í einkaeigu,
ágreiningur milli landeigenda eða svæðið viðkvæmt fyrir átroðningi gesta.